فشار خون بالا در بیشتر مواقع یک بیماری مستقل است؛ اما می‌توانید دلیل یا عارضه یک بیماری دیگر باشد. برای نمونه فئوکروموسیتوم از جمله بیماری‌هایی است که فشار خون را هم افزایش می‌دهد. این بیماری یک تومور نادر اما قابل درمان است که در میانه غده فوق کلیوی فرد ایجاد می‌شود. در بیشتر موارد، تومور خوش‌خیم است، اما می‌تواند بدخیم (سرطان) هم باشد. علائم شایع آن شامل فشار خون بالا و سردرد است، اگرچه ممکن است هیچ علامتی هم نداشته باشید. اجازه دهید این بیماری را بیشتر بررسی کرده و اطلاعات جالبی در مورد آن به دست آوریم.
بیماری فئوکروموسیتوم چیست؟
فئوکروموسیتوم (با تلفظ FEE-oh-KROH-moh-sy-TOH-muh) یک تومور نادر است که در مرکز یک یا روی هر دو غدد فوق کلیوی (بصل الکلیف) ایجاد می‌شود. این تومور از نوع خاصی از سلول به نام «سلول کرومافین» ساخته شده است. این سلول هورمون‌هایی را تولید و آزاد می‌کند که باعث پاسخ «جنگ یا گریز» در بدن می‌شود.
معمولا فئوکروموسیتوم فقط یک غده فوق کلیوی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما می‌تواند هر دو غده را تحت تأثیر قرار دهد. گاهی اوقات دیده شده که بیش از یک تومور در یک غده فوق کلیوی وجود دارد. بیشتر فئوکروموسیتوم‌ها خوش‌خیم (غیر سرطانی) هستند و عوارضی ماند فشار خون بالا دارند. اما به طور تقریبی ۱۰ تا ۱۵ درصد از فئوکروموسیتوم‌ها می‌توانند بدخیم (سرطانی) باشند. هیچ سیستم مرحله بندی استانداردی هم برای فئوکروموسیتوم اگر سرطانی باشد، وجود ندارد. در عوض کلیت این بیماری به صورت زیر توضیح داده شده است:
- فئوکروموسیتوم موضعی: تومور فقط در یک یا هر دو غده فوق کلیوی است.
- فئوکروموسیتوم منطقه‌ای: سرطان در غدد لنفاوی یا سایر بافت‌های نزدیک غدد فوق کلیوی فرد گسترش یافته است.
- فئوکروموسیتوم متاستاتیک: سرطان در سایر قسمت‌های بدن مانند کبد، ریه‌ها، استخوان یا غدد لنفاوی دور گسترش یافته است.
- فئوکروموسیتوم عود کننده: سرطان پس از درمان عود کرده است (دوباره شروع شده). ممکن است در همان مکان یا در قسمت دیگری از بدن مشاهده شود.
چه کسانی دچار فئوکروموسیتوم می‌شوند؟
برای دریافت اطلاعات بیشتر بد نیست بدانید که فئوکروموسیتوم و پاراگانگلیوما هر دو تومورهای نادری هستند که از همان نوع سلول‌های کرومافین منشاء می‌گیرند. اما فئوکروموسیتوم توموری است که در مرکز غده فوق کلیوی (بصل الکلیف) و پاراگانگلیوما در خارج از غده فوق کلیوی تشکیل می‌شود.
حالا سوال این است که چه کسانی دچار فئوکروموسیتوم می‌شوند؟ در پاسخ باید بگوییم که هر فردی در هر سنی ممکن است به فئوکروموسیتوم مبتلا شود؛ اما اغلب در افراد بین ۳۰ تا ۵۰ سال رخ می‌دهد. تقریبا ۱۰ درصد موارد نیز در کودکان دیده شده است.
برای درک بهتر رابطه فشار خون بالا با فئوکروموسیتوم باید بگوییم که این تومورهای نادری یک وجه تشابه با بیماری فشار خود دارد. بسیاری از افراد مبتلا به فئوکروموسیتوم علائمی ندارند و وضعیت آنها در ابتدای ابتلا درست تشخیص داده نمی‌شوند. اما مهم است بدانید که کمتر از ۱ درصد از افرادی که فشار خون دارند، فئوکروموسیتوم را هم تجربه می‌کنند.
علائم فئوکروموسیتوم کدامند؟
علائم و نشانه‌های فئوکروموسیتوم اغلب عبارتند از:
- فشار خون بالا
- سردرد
- عرق کردن شدید
- ضربان قلب تند یا آرتیمی
- لرزش در بدن
- رنگ پریدگی
- تنگی نفس
- علائم حمله پانیک
همچنین علائم کمتر رایج آن هم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اضطراب یا احساس ناراحتی
- تاری دید
- یبوست
- کاهش وزن
فراموش نکنید که فشار خون بالا یکی از عوارض بیماری فئوکروموسیتوم مانند عوارض فشار خون بالا ممکن است ثابت باشد، اما گاهی اوقات در شدیدترین حالت خود رخ می‌دهند. این علائم می‌توانند به دلیل فعالیت‌ها یا سبک زندگی ما (مانند مصرف غذاهای سرشار از تیرامین که بر فشار خون تأثیر می‌گذارد) و مصرف برخی داروها دیده شوند. فعالیت‌ها یا شرایط خاص می‌توانند علائم را بدتر کنند، مثلا کار سخت فیزیکی، اضطراب یا استرس، تغییرات در وضعیت بدن، مانند رفتن از حالت نشسته یا دراز کشیدن به ایستادن، کار در دوران بارداری یا جراحی و دارویی که باعث می‌شود در حالت بیهوشی باشید، همگی می‌توانند در تشدید این علائم موثر باشند.
حتما می‌دانید که غذاهای سرشار از تیرامین، بر فشار خون بالا تأثیر می‌گذارند. حالا به خاطر بسپارید که این غذاها می‌توانند وضعیت فرد مبتلا به فئوکروموسیتوم را هم وخیم کنند. تیرامین در غذاهای تخمیر شده، کهنه، ترشی، گوشت پخته شده، میوه بیش از حد رسیده یا فاسد شده وجود دارد. پس بدیهی است که با وجود این دو بیماری باید از خوردن آنها پرهیز کنید.
به یاد بسپارید داروهای خاصی که می‌توانند علائم فئوکروموسیتوم را بدتر کنند عبارتند از:
- مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)، مانند فنلزین (ناردیل)، ترانیل سیپرومین (پارنات) و ایزوکاربوکسازید (مارپلان)
- محرک‌ها، مانند آمفتامین‌ها یا کوکائین
فئوکروموسیتوم درمان می‌شود؟
بدتر شدن وضعیت بیمار مبتلا به فئوکروموسیتوم با افزایش فشار خون و دیگر عوارض ذکر شده همراه است. در نتیجه مهم است که برای درمان به موقع این بیماری نادر تلاش کنیم. همچنین باید به یاد داشته باشید که اگرچه فشار خون بالا نشانه اولیه فئوکروموسیتوم است، اکثر افرادی که فشار خون دارند تومور آدرنال ندارند. اما مهم است که با تجربه علائم زیر برای درمان به پزشک مراجعه کنید.
- مشکل در کنترل فشار خون با درمان فعلی
- افزایش فشار خون به طور ناگهانی
- سابقه خانوادگی فئوکروموسیتوم
- سابقه خانوادگی یک اختلال ژنتیکی مرتبط مانند نئوپلازی غدد درون ریز متعدد، نوع ۲ (MEN 2)، بیماری فون هیپل-لیندو، سندرم‌های پاراگانگلیوما ارثی یا نوروفیبروماتوز ۱
کلام آخر
در نهایت باید بگوییم که برخی بیماری‌ها می‌توانند پیش زمینه و حتی نشانه برای تشخیص بیماری دیگری باشند. یکی از عوارض بیماری فئوکروموسیتوم فشار خون بالا است. گاهی فشار خون به شدت بالا می‌تواند نشانه وجود این تومور نادر باشد و گاهی تشخیص این تومور نشان می‌دهد که چرا به فشار خون بالا دچار شده‌ایم.
منابع برای مطالعه بیشتر:
